บทกลอนดนตรีไทย

เป็นที่ทราบกันว่า ท่านสุนทรภู่ เป็นบรมครูกลอนแปดที่มีชื่อเสียงยิ่งในตอนต้นกรุงรัตนโกสินทร์ ด้วยว่ากลอนของท่านมีลักษณะพิเศษที่ใช้คำสามัญง่ายๆ แต่สัมผัสคล้องจองกัน จนเกิดความไพเราะ จดจำได้ง่าย และมักแฝงด้วยสัจธรรมของชีวิตที่นำมาเป็นคติสอนใจได้ ซึ่งในโอกาสวันสุนทรภู่ที่ ๒๖ มิถุนายน ศกนี้ กลุ่มประชาสัมพันธ์ สำนักงานคณะกรรมการวัฒนธรรมแห่งชาติ กระทรวงวัฒนธรรม จึงขอนำตัวอย่างบางส่วนมาบอกต่อให้ทราบดังนี้
จากนิราศภูเขาทอง

· ไม่เมาเหล้าแล้วแต่เรายังเมารัก สุดจะหักห้ามจิตจะคิดไฉน

ถึงเมาเหล้าเช้าสายก็หายไป แต่เมาใจนี้ประจำทุกค่ำคืนฯ
· โอ้เจดีย์ที่สร้างยังร้างรัก เสียดายนักนึกน่าน้ำตากระเด็น

กระนี้หรือชื่อเสียงเกียรติยศ จะมิหมดล่วงหน้าทันตาเห็น

เป็นผู้ดีมีมากแล้วยากเย็น คิดเป็นอนิจจังเสียทั้งนั้น
· ถึงบางเดื่อโอ้มะเดื่อเหลือประหลาด บังเกิดชาติแมลงหวี่มีในไส้

เหมือนคนพาลหวานนอกย่อมขมใน อุปไมยเหมือนมะเดื่อเหลือระอา

· ถึงบางพูดพูดดีเป็นศรีศักดิ์ มีคนรักรสถ้อยอร่อยจิต

แม้พูดชั่วตัวตายทำลายมิตร จะชอบผิดในมนุษย์เพราะพูดจาฯ
จากนิราศสุพรรณ

· คลองคดลดเลี้ยวล้วน หลักตอ

เกะกะระเรือรอ ร่องน้ำ

คดคลองช่องแคบพอ พายถ่อ พ่อเอย

คนคดลดเลี้ยวล้ำ กว่าน้ำลำคลองฯ
จากนิราศพระประธม

· เห็นขนุนหนามหนาไม่น่ากิน แต่รสกลิ่นภายในชอบใจคน

เหมือนรูปชั่วใจดีเจ้าพี่เอ๋ย ไม่เลือกเลยสุดแท้แต่กุศล

ที่รูปดีใจชั่วตัวซุกซน ไม่เป็นผลคบยากลำบากใจฯ
จากเรื่องโคบุตร

· อันมนุษย์สุดจะเชื่อมันเหลือปด พูดสะบถแล้วสะบัดไม่ขัดสน

เพราะแต่คำน้ำจิตคิดประจญ ปากเป็นผลใจเป็นพาลเหลือมารยา

ใครหลงลิ้นกินลูกยอก็พอม้วย ต้องตายด้วยปากมนุษย์ที่มุสา

คนทุกวันมันมิซื่อถือสัจจา สู้สัตว์ป่าก็ไม่ได้ใจลำพองฯ

จากพระอภัยมณี

· โบราณว่าถ้าเหลือกำลังลาก จงออกปากบอกแขกช่วยแบกหามฯ

· อันรูปรสกลิ่นเสียงเคียงสัมผัส ที่คฤหัสถ์หวงแหนไม่แก่นสาร

ครั้นระงับดับขันธสันดาน ย่อมสาธารณ์เปื่อยเน่าเสียเปล่าดายฯ

· ประเวณีตีงูให้หลังหัก มันก็มักทำร้ายเมื่อภายหลัง

จระเข้ใหญ่ไปถึงน้ำมีกำลัง เหมือนเสือขังเข้าถึงดงก็คงร้ายฯ

· ถึงคับที่มีผู้ว่าอยู่ได้ แต่คับใจอยู่ยากลำบากเหลือฯ

· เป็นสาวแส้แร่วิ่งมาชิงผัว อันความชั่วดังเอามีดเข้ากรีดหิน

ถึงจะคิดปิดหน้าสิ้นฟ้าดิน ก็ไม่สิ้นสุดอายเป็นลายลือฯ

· บาทหลวงว่าวิสัยในมนุษย์ ฟันจะหลุดแล้วก็ห้ามปรามไม่ไหว

ห้ามเกศาว่าอย่าหงอกยังนอกใจ มันขืนหงอกออกจนได้มันไม่ฟัง

· ด้วยวิสัยในประเทศทุกเขตแค้วน ถึงโกรธแค้นความรักย่อมหักหาย

อันความจริงหญิงก็ม้วยลงด้วยชาย ชายก็ตายลงด้วยหญิงจริงดังนี้ฯ
จากเพลงยาวถวายโอวาท

· หนึ่งนักปราชญ์ราชครูซึ่งรู้หลัก อย่าถือศักดิ์สนทนาอัชฌาสัย

อุตส่าห์ถามตามประสงค์จำนงใน จึงจักได้รู้รอบประกอบการฯ

· อันโซ่ตรวนพรวนพันมันไม่อยู่ คงหนีสู้ซ่อนหมุนในฝุ่นผง

แม้ผูกใจไว้ด้วยปากไม่จากองค์ อุตส่าห์ทรงทราบแบบที่แยบคายฯ

· จับให้มั่นคั้นหมายให้วายวอด ช่วยให้รอดรักให้ชิดพิสมัย

ตัดให้ขาดปรารถนาหาสิ่งใด เพียรจงได้ดังประสงค์คงจะดีฯ
จากขุนช้างขุนแผน

· โบราณท่านสมมุติมนุษย์นี้ ยากแล้วมีใหม่สำเร็จถึงเจ็ดหน

ที่ทุกข์โศกโรคร้อนค่อยผ่อนปรน คงจะพ้นโทษทัณฑ์ไม่บรรลัยฯ

· รู้อะไรก็ไม่สู้รู้วิชา ไปเบื้องหน้าเติบใหญ่จะให้คุณฯ
ทั้งหมดนี้คือส่วนหนึ่งในกวีนิพนธ์ของท่านสุนทรภู่ซึ่งหวังว่า นอกจากเด็กๆจะนำไปทำรายงานหรือท่านได้อ่านเพื่อความเพลิดเพลินแล้ว ก็น่าจะจดจำไปใช้ประโยชน์ในการดำเนินชีวิตได้บ้างไม่มากก็น้อย